Thế Nào Là Lãi Suất Âm?

DLMvn > Thuật Ngữ > Thế Nào Là Lãi Suất Âm?

Khái Niệm Lãi Suất

Lãi suất là mức phí mà người vay phải trả cho khoản vay hoặc người gửi tiền nhận được từ khoản tiền gửi, thường được tính theo tỷ lệ phần trăm trên số tiền gốc. Trong trường hợp lãi suất âm, thay vì nhận lãi, người gửi tiền sẽ phải trả phí cho ngân hàng để giữ tiền của họ. Chính sách này thường được sử dụng để kích thích chi tiêu và đầu tư, đặc biệt trong bối cảnh giảm phát hoặc khủng hoảng kinh tế.

Tại Sao Sử Dụng Lãi Suất Âm?

1. Kích Thích Kinh Tế Trong Giai Đoạn Suy Thoái

Lãi suất âm thường được áp dụng trong các giai đoạn kinh tế suy thoái hoặc khi các công cụ kích thích truyền thống không còn hiệu quả. Ngân hàng trung ương giảm lãi suất dưới 0 nhằm khuyến khích vay mượn và tiêu dùng, thay vì tiết kiệm tiền mặt.

Theo báo cáo của IMF năm 2019, lãi suất âm đã được sử dụng tại 5 ngân hàng trung ương lớn, bao gồm Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) và Ngân hàng Nhật Bản (BoJ). Ví dụ, ECB giảm lãi suất tiền gửi xuống -0,5%, qua đó giúp giảm chi phí vay cho doanh nghiệp và cá nhân.

2. Ngăn Chặn Giảm Phát

Trong điều kiện giảm phát, giá cả giảm liên tục khiến doanh nghiệp trì hoãn sản xuất và người tiêu dùng trì hoãn mua sắm với kỳ vọng giá sẽ tiếp tục giảm. Lãi suất âm thúc đẩy dòng tiền rời khỏi ngân hàng, giúp tăng tiêu dùng và đầu tư, từ đó ngăn chặn giảm phát.

Các Quốc Gia Áp Dụng Lãi Suất Âm

Một số quốc gia đã áp dụng chính sách này để đối phó với khủng hoảng kinh tế và lạm phát thấp.

1. Các Quốc Gia Điển Hình

Thụy Sĩ, Đan Mạch, Thụy Điển và khu vực Liên minh Châu Âu (EU) là những ví dụ tiêu biểu.

Theo OECD, từ năm 2014, 25% trái phiếu chính phủ tại châu Âu có lợi suất âm. Tại Nhật Bản, hơn 60% trái phiếu chính phủ có mức lợi suất dưới 0. Điều này giúp các quốc gia vay vốn với chi phí thấp nhưng làm giảm sức hấp dẫn của các khoản tiết kiệm.

2. Ngân Hàng Trung Ương Châu Âu (ECB)

ECB áp dụng lãi suất âm vào năm 2014 để chống lại lạm phát thấp và kích thích tăng trưởng. Mức lãi suất -0,5% được áp dụng trên tiền gửi của các ngân hàng thương mại, khuyến khích mở rộng cho vay thay vì giữ tiền mặt.

Rủi Ro Của Lãi Suất Âm

Mặc dù lãi suất âm có thể kích thích tăng trưởng, nó cũng mang đến nhiều rủi ro.

1. Rút Tiền Mặt Và Đầu Tư Rủi Ro

Người gửi tiền có xu hướng rút tiền mặt hoặc đầu tư vào các tài sản rủi ro như cổ phiếu hoặc bất động sản. Điều này làm giảm thanh khoản của ngân hàng và có thể tạo ra sự bất ổn trên thị trường tài chính.

Theo khảo sát của Ngân hàng Thụy Sĩ (SNB), 32% cá nhân đã rút một phần tiền mặt trong năm đầu tiên lãi suất âm được áp dụng.

2. Ảnh Hưởng Đến Lợi Nhuận Ngân Hàng

Ngân hàng thương mại đối mặt với khó khăn trong duy trì lợi nhuận:

• Giảm lợi nhuận: Lãi suất thấp khiến biên độ lợi nhuận giảm.
• Thay đổi mô hình kinh doanh: Nhiều ngân hàng chuyển sang tăng phí dịch vụ hoặc mở rộng đầu tư.

Theo báo cáo của ECB năm 2021, lợi nhuận trung bình của các ngân hàng châu Âu đã giảm 20% kể từ khi áp dụng lãi suất âm.

Tác Động Của Lãi Suất Âm Đến Người Dân Và Doanh Nghiệp

1. Hiệu Ứng Tích Cực

Lãi suất âm khiến tiết kiệm kém hấp dẫn, khuyến khích chi tiêu và đầu tư.

2. Rủi Ro Không Mong Muốn

Người dân chuyển hướng đầu tư vào các tài sản rủi ro, gây áp lực lên thị trường tài chính. Tại Nhật Bản, sau khi áp dụng lãi suất âm, 55% khoản tiền gửi cá nhân đã được chuyển sang các sản phẩm tài chính rủi ro hơn.

Lãi Suất Âm Và Tác Động Lên Thị Trường Tài Sản

1. Thị Trường Bất Động Sản

Lãi suất âm thúc đẩy giá bất động sản tăng mạnh. Tại Thụy Điển, giá bất động sản tăng 35% trong vòng 5 năm, gây lo ngại về bong bóng tài sản.

2. Thị Trường Chứng Khoán

Dòng tiền đổ vào thị trường chứng khoán làm tăng giá cổ phiếu, nhưng cũng tạo nguy cơ biến động mạnh nếu nền kinh tế không hồi phục.

So Sánh Lãi Suất Âm Với Nới Lỏng Định Lượng (QE)

Điểm Khác Biệt

• Lãi suất âm: Tác động trực tiếp đến lãi suất cho vay và tiền gửi.
• QE: Tăng thanh khoản thông qua việc mua tài sản tài chính.

Theo nghiên cứu của Brookings Institution, QE tạo ra hiệu ứng mạnh hơn trong việc thúc đẩy đầu tư, trong khi lãi suất âm hiệu quả hơn trong việc tăng chi tiêu ngắn hạn.

Tranh Luận Về Lãi Suất Âm

1. Ý Kiến Ủng Hộ

Lãi suất âm thúc đẩy tăng trưởng khi các công cụ truyền thống không còn hiệu quả.

2. Ý Kiến Phản Đối

Chính sách này làm suy yếu lợi nhuận ngân hàng và khuyến khích các hành vi đầu tư rủi ro, có thể dẫn đến khủng hoảng tài chính.

Những Tác Động Tiêu Cực Khác

Bất bình đẳng thu nhập là một hệ quả tiêu cực. Người sở hữu tài sản đầu tư hưởng lợi từ giá tài sản tăng cao, trong khi người lao động phụ thuộc vào tiết kiệm ngân hàng lại chịu thiệt hại.

Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, tại các nước áp dụng lãi suất âm, 30% dân số có thu nhập thấp mất trung bình 15% giá trị tiết kiệm.

DLMvn hy vọng bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn về lãi suất âm và tác động của chính sách này đến nền kinh tế và xã hội.